Lub Ntiaj Teb no, nyiaj txiag yog ib qho tseem ceeb. Tab sis peb Hmoob paub zoo tias, nyiaj txiag tsuas yog ib qho cuab yeej xwb. Nws yog ib qho cuab yeej los pab peb tsim peb tsev neeg, txhawb peb cov menyuam kawm ntawv, thiab coj peb cov kev npaj siab tom teb chaws. Thaum peb nrhiav tau kev nyab xeeb hauv no, peb thiaj li xav txog kev tsim khoom uas yuav tso tawm nyiaj nrawm nrawm rau hnub twg. Kev xaiv khoom lag luam (stock investing) tuaj yeem ua ib qho kev tsim khoom zoo, tabsis nws muaj ntau yam uas yuav tsum paub ua ntej. Daim blog no yog rau koj – tus Hmoob tshiab uas xav pib nrhiav kev tsim nyiaj, tabsis tseem tsis paub pib qhov twg.
Vim Li Cas Koj Yuav Xav Xaiv Khoom Lag Luam?
Thaum peb hais txog kev xaiv khoom lag luam, peb hais txog kev muaj kev sib raug zoo nrog ib lub koom haum. Thaum koj yuav khoom lag luam ntawm ib lub koom haum, koj tau ua tswv hwm ntawm ib feem ntawm lub koom haum ntawd. Yog lub koom haum ua lag luam zoo, koj kuj yuav muaj feem nrog lawv nyiaj. Qhov no tshwj xeeb tseem ceeb rau peb Hmoob vim peb cov neeg laus tau tsim peb lub neej los ntawm kev ua haujlwm siab siab. Kev xaiv khoom lag luam yog ib txoj kev los tsim khoom uas tsis tas yuav koj lub cev haujlwm.
Kev tshawb nrhiav los ntawm Federal Reserve qhia tias kev tsim nyiaj hauv khoom lag luam tau muab zog rau cov neeg nyiaj txiag dav dav tom ntej no. Nws yog ib qho kev tsim khoom uas tuaj yeem tiv thaiv koj cov nyiaj txiag los ntawm kev kis lis (inflation) – qhov uas nyiaj hauv koj daim npav yuav tsawg tau tus nqi tom qab. Thaum lub koom haum loj hlob ua nyiaj, lawv cov khoom lag luam nqi kuj rov qab nce, ua rau koj cov nyiaj txiag muaj zog dua.
Kev Xaiv Khoom Lag Luam Yog Kev Kawm: Koj Yuav Tsum Paub Dabtsi Ua Ntej?
1. Txiav Koj Lub Siab: Koj Puas Yog Tus Neeg Uas Nyiam Kev Hnov Qab Zog lossis Kev Tsim Koom?
Koj yuav tsum paub koj tus cwj pwm. Muaj ob hom neeg xaiv khoom lag luam:
- Tus ua lag luam nrawm nrawm (Trader): Lawv yuav khoom thiab muag khoom hauv ib hnub lossis ib lub lim tiam. Lawv nyiam kev sib tw thiab hnov qab zog. Qhov no muaj kev chim cev heev.
- Tus tsim khoom ntev (Investor): Lawv xaiv tau lub koom haum uas lawv ntseeg, thiab khaws lawv cov khoom lag luam rau xyoo nram qab. Lawv tsis coj lawv lub siab rau qhov nqis hnov qab zog. Qhov no zoo rau cov neeg tshiab.
Raws li tus kws tshawb fwv chim cev Warren Buffett tau hais tias, “Kev xaiv khoom lag luam zoo tshaj plaws yog kev ua li cas ua tsis tau haujlwm.” Nws txoj kev xaiv khoom lag luam yog khaws ntev.
2. Xav Txog Koj Lub Hom Phiaj thiab Kev Chim Cev
Ua ntej koj pib, nug koj tus kheej:
- Kuv xaiv khoom lag luam rau dabtsi? Puas yog rau kev khiav tsev? Rau cov menyuam kawm ntawv? Rau kev so haujlwm?
- Kuv puas muaj peev xwm ntim kev puas tsuj? Kev xaiv khoom lag luam muaj kev chim cev. Koj yuav tsum npaj siab tias koj yuav pom khoom lag luam nqis poob. Yog tias qhov no ua rau koj tsis txhaum, koj yuav tsum xav txog kev tsim khoom qis dua.
Tus kws tshawb fwv kev nyiaj txiag, Suze Orman, tau hais tias, “Ua ntej koj xav txog kev yuav dabtsi, koj yuav tsum xav txog kev khwv tau dabtsi.” Koj yuav tsum muaj nyiaj rau haujlwm, nyiaj rau kev noj qab haus huv, thiab nyiaj rau kev mob rog ua ntej xav txog kev xaiv khoom lag luam.
Peb Kev Khoom Qhia rau Cov Hmoob Tshiab Xaiv Khoom Lag Luam
Kev Qhia 1: Ua Koj Tus Kheej Kws Tshawb Fwv
Tsis tas li los ntawm koj tus kheej. Koj yuav tsum kawm txog lub koom haum uas koj xav muaj nqe. Qee yam uas yuav tsum ntsuas yog:
- Kev Ua Lag Luam Zoo (Profitability): Lub koom haum no puas ua nyiaj? Saib lawv qhov nyiaj tau los ntawm kev ua lag luam.
- Kev Ua Lag Luam Tsis Muaj Khuam (Competitive Advantage): Vim li cas lub koom haum no zoo dua lwm tus? Puas muaj lawv cov khoom uas tsis muaj lwm tus? Xws li Coca-Cola muaj lawv cov recipe uas tshwj xeeb.
- Kev Ua Haujlwm ntawm Tus Thawj Tswj (Management): Cov neeg ua haujlwm saib xyuas lub koom haum puas muaj kev ncaj ncees thiab muaj peev xwm?
Yog Leej Twg? Koj tuaj yeem nrhiav tau cov ntawv qhia no ntawm lub rooj sib tham Yahoo Finance lossis Google Finance. Lawv muab cov ntawv xam nyiaj (financial statements) dawb.
Kev Qhia 2: Muab Koj Cov Nyiaj Txiag Faib Ua Ntau Hom
Tsis txhob tso koj tag nrho cov nyiaj hauv ib lub koom haum xwb. Yog tias lub koom haum ntawd poob, koj cov nyiaj yuav poob tag. Kev faib khoom (diversification) yog lub luag haujlwm. Nws txhais tau hais tias, “tsis txhob coj tag nrho qev muaj plaub hau ua ib zaug.”
Koj tuaj yeem faib koj cov nyiaj rau ntau hom khoom lag luam:
- Khoom Noj Khoom Hauv (Consumer Staples): Xws li Walmart, Procter & Gamble. Thaum nyiaj txiag tsis tas, neeg tseem yuav tsum yuav khoom noj khoom hauv.
- Kev Noj Qab Haus Huv (Healthcare): Xws li lub koom haum kho mob, tshuaj. Neeg yuav tsum kho mob.
- Kev Sib Tham (Technology): Xws li Apple, Microsoft. Cov no loj hlob nrawm nrawm, tabsis kuj chim cev.
Ib txoj kev yooj yim los faib khoom yog los ntawm kev yuav cov khoom lag luam sib txawv (ETFs). ETF yog ib pob khoom lag luam uas muaj ntau lub khoom lag luam nyob hauv ib leeg. Xws li yog koj yuav ib qho SPDR S&P 500 ETF (SPY), koj tau muaj feem hauv 500 lub koom haum loj tshaj plaws hauv Asmesliskas. Qhov no ua rau koj faib khoom zoo.
Kev Qhia 3: Xaiv Koj Txoj Kev: Koj Lub Npe thiab Koj Tus Kheej
Koj yuav tsum xaiv tau ib tug neeg ua lag luam (broker) uas pab koj yuav thiab muag khoom lag luam. Hnub no, muaj ntau qhov kev pab uas ua haujlwm hauv online. Cov neeg ua lag luam xws li Vanguard, Fidelity, thiab Charles Schwab muaj cov ntaub ntawv dawb thiab cov khoom lag luam nqi me me.
Koj kuj tuaj yeem xaiv khoom lag luam los ntawm koj lub xov tooj. Cov apps xws li Robinhood thiab Webull ua rau kev xaiv khoom lag luam yooj yim, tabsis cia li saib xyuas zoo.
Peb Kev Xaiv Khoom Lag Luam Sib Txawv: Koj Hom Leej Twg?
| Hom Kev Xaiv Khoom Lag Luam | Yog Leej Twg? | Qhov Zoo | Qhov Qis |
|---|---|---|---|
| Kev Xaiv Khoom Lag Luam Ua Koj Tus Kheej (DIY Investing) | Cov neeg uas nyiam kawm, muaj sij hawm, thiab nyiam ua rau lawv tus kheej. | Muaj kev sib cai, tsis tau nqi nqi rau neeg ua haujlwm. | Yuav tsum kawm ntau, muaj peev xwm ua yuam kev. |
| Kev Xaiv Ua Rog Khoom (Robo-Advisors) | Cov neeg tshiab uas xav tau kev pab yooj yim, nqi qis. Xws li Betterment lossis Wealthfront. | Ua kom yooj yim, faib khoom dawb, nqi tsawg. | Tsis muaj kev sib cai ntau, cov kev xaiv me me. |
| Kev Xaiv Nrog Tus Kws Qhia Nyiaj (Financial Advisor) | Cov neeg uas muaj nyiaj txiag ntau, tsis muaj sij hawm, lossis xav tau kev pab meej meej. | Kev pab ncaj ncees, qhia rau tag nrho cov nyiaj txiag. | Nqi ntau, yuav tsum nrhiav tus ua haujlwm ntseeg tau. |
Kev Xaiv Khoom Lag Luam hauv Hmoob Peb Caug: Kev Xav Txog Kev Cai thiab Kev Txoj Cai
Rau peb cov Hmoob, kev xaiv khoom lag luam tuaj nrog ntau yam kev xav txog kev cai thiab kev txoj cai. Peb cov neeg laus tau coj peb los ntawm kev ua liaj ua teb, uas peb pom tau qhov tseem ceeb ntawm kev khwv nyiaj hauv dab. Kev xaiv khoom lag luam yog ib hom kev ua liaj ua teb hauv lub ntiaj teb lag luam. Nws yog kev tsim khoom uas yuav muab zog rau peb tsev neeg.
Tabsis, peb kuj yuav tsum nco ntsoov tias kev xaiv khoom lag luam yog ib qho kev tsim khoom, tsis yog kev ua nyiaj nrawm nrawm. Raws li cov lus nug hauv Investor.gov, ib qhov chaw uas muab cov lus qhia tseem ceeb, kev ncaj ncees yog tseem ceeb. Tsis txhob coj mus rau qhov chim cev heev.
Yam Uas Yuav Tsum Ua Tsis Tau Thaum Xaiv Khoom Lag Luam
- Tsis Txhob Ua Raws Li Cov Lus Qhia Tsis Paub: Tsis txhob yuav khoom lag luam vim tias ib tus phooj ywg hais tias nws zoo. Ua koj tus kheej tshawb fwv.
- Tsis Txhob Coj Mus Rau Kev Hnov Qab Zog (FOMO): Thaum koj hnov tias ib lub khoom lag luam nce siab, nws feem ntau poob tom qab. Ua siab ntev.
- Tsis Txhob Muag Thaum Nqis Poob: Thaum khoom lag luam nqis poob, cov neeg ua nrawm nrawm pheej muag lawd. Tus tsim khoom ntev yuav saib qhov poob no yog qhov poob tas li lossis yog lub caij nyoog los yuav khoom ntxiv (buy the dip).
Lus Nug (FAQ)
Q: Kuv yuav nqis pes tsawg nyiaj pib xaiv khoom lag luam?
A: Hnub no, koj tuaj yeem pib nrog $100 xwb. Ntau lub neeg ua lag luam tsis muaj nqi nqe. Qhov tseem ceeb tshaj plaws yog pib, kom yooj yim.
Q: Kuv puas yuav tsum khaws khoom lag luam ntev?
A: Rau cov neeg tshiab, khaws ntev yog qhov zoo tshaj plaws. Nws muab sij hawm rau koj cov khoom lag luam loj hlob. “Kev xaiv khoom lag luam yog ib qho kev sib npaug nrog lub koom haum, tsis yog ib qho kev lom zem,” xws li tau hais los ntawm Benjamin Graham, tus kws tshawb fwv kev nyiaj txiag.
Q: Kuv puas yuav tsum nqe khoom lag luam thaum khoom nqis poob?
A: Yog tias koj ntseeg lub koom haum thiab lawv cov kev ua haujlwm, qhov nqis poob tuaj yeem yog lub caij nyoog zoo los yuav ntxiv. Tabsis yog tias lub koom haum muaj teeb meem, yuav khoom ntxiv yuav ua rau koj poob ntau dua.
Q: Kuv puas yuav tsum xav txog kev xaiv khoom lag luam uas muab nyiaj rov qab (dividends)?
A: Cov khoom lag luam uas muab nyiaj rov qab, xws li AT&T lossis Johnson & Johnson, yog qhov zoo rau cov neeg xav tau cov nyiaj txiag ncaj nrab. Lawv muab nyiaj rau koj ib zaug ntawm ib lub hlis lossis ib zaug ntawm ib xyoos. Qhov no zoo rau kev tsim nyiaj tas mus.
Q: Kuv puas yuav tsum ntseeg cov lus qhia khoom lag luam hauv social media?
A: Ua siab ntxhov! Ntau tus hauv cov rooj sib tham xws li Reddit’s r/wallstreetbets pheej coj mus rau kev chim cev heev. Lawv cov lus qhia tsis yog kev qhia. Koj tus kheej tshawb fwv yog tseem ceeb dua.
Xaus: Kev Pib Koj Txoj Kev Xaiv Khoom Lag Luam
Kev xaiv khoom lag luam rau cov Hmoob tshiab tsis yog txoj kev ua nyiaj nrawm nrawm. Nws yog ib txoj kev kawm. Nws yog kev tsim khoom rau koj lub neej tom ntej. Peb Hmoob muaj lub zog nyob hauv peb lub siab ntev thiab peb kev txawj ua haujlwm. Thaum peb coj cov zog no mus rau hauv lub ntiaj teb kev nyiaj txiag, peb yuav ua tau zoo.
Pib kom yooj yim. Kawm. Nrhiav tau ib tug neeg ua lag luam uas yooj yim. Xaiv ib lub koom haum uas koj nkag siab thiab ntseeg. Khaws ntev. Tsis txhob txoj kev plaub hau. Kev xaiv khoom lag luam tuaj yeem qhib qhov rooj rau kev ywj pheej thiab kev nyab xeeb uas peb cov neeg laus tau npaj rau peb.
Koj txoj kev pib tam sim no. Mus saib Investopedia’s Guide to Investing kom tau cov lus qhia me me. Koj yuav tsis kam li cas thaum koj pom koj cov nyiaj txiag loj hlob thiab ua haujlwm rau koj thiab koj tsev neeg.